شاخصهای سلامتی در کولرهای ابی

٧ ))) به اين نكته توجه كنيد كه آب داخل محفظه تشتك كولرهاي آبي ، پس از مدتي داخل ريه‌هاي شما خواهد رفت . بنابراين هرگونه آلودگي اعم از بوها و ناپاكي‌هاي داخل تشتك كولر و از همه مهمتر رنگ غير شفاف اب ان را جدي بگيريد. يك كولر آبي سلامت محور ، كولر آبي‌اي است كه آب داخل تشتك آن قابل شرب باشد. انواع روغن، گريس، گرد و خاك، جلبك، قارچ و ميكروب‌ داخل آب تشتك و بدنه كولرها را شناسايي و سرويس‌كار كولر آبي را ملزم كنيد تمام بدنه كولر حتي داخل پروانه اهني آن را هم از هر نوع گرد و خاك و چربي پاك كند. اگر متوجه شديد بوي داخل تشتك كولري كه قرار است شما از هواي ان استفاده كنيد ، شباهتي حتي مختصر به بوي ماهي و يا لجن دارد ، مطمئن باشيد كه فضاي داخل كولر مذكور مملو از الودگي و ميكروبهاي هوازي و  قارچهاي بيماري زا شده است  ، اين كولر نياز به تنظيف اساسي دارد ، لطفا در هواي توليد شده از ان كولر تنفس نكنيد.

٨ ))) رطوبت هوا در مناطق مختلف اقليم كشور ما يكسان نيست ولي ، نياز طبيعي انسان به رطوبت نسبي  در هواي تنفسي اش ،  حدودآ بين ٤٥ درصد تا ٦٠ درصد رطوبت در هوا میباشد . اگر ميزان رطوبت هوا كمتر از اين محدوده باشد، باعث بروز انواع برونشيت‌ها و بيماري‌هاي حاد و مزمن ريوي و تنفسي مي‌شود و چنانچه رطوبت بيش از 60 درصد باشد، باعث انواع ديگري از بيماري‌هاي تنفسي، پوستي و روماتيسم‌ها خواهد شد . 

كولرهاي ابي در مقايسه با كولرهاي گازي بزرگترين فرق شان همين مسئله رفتار با رطوبت هواست ، در مناطق مرطوب با درصد رطوبت بالاي ٥٠ درصد ، كولرهاي گازي بدليل كم كردن رطوبت هوا ، بسيار كاراتر هستند ، و برعكس ، در مناطق خشك ، بادرصد رطوبت زير ٥٠ درصد ، كولرهاي گازي ميتواند بيماري زا هم محسوب شود ، و فقط كولرهاي ابي هستند كه سلامتي هواي تنفسي را ، در مقوله رطوبت هوا ، براي استفاده كننده به ارمغان بياورند.

٩ ))) تنظيم ميزان رطوبت موجود در فضاي اتاق‌ها در سيستم‌ كولرهاي آبي به نظر خود شما بستگي دارد. اگر احساس ميكنيد هوا خشك است بايد رطوبتي كه وارد اتاق مي‌شود، نگهداري شود (يعني راه خروج هوا از اطاق را كمتر كنيد) و در صورتي كه هوا بيش از اندازه مرطوب بوده و باصطلاح دم كرده است ، بايد زمينه خروج هوا از اتاق را فراهم كرد. البته براي تمام اوقاتي كه كولر ابي كار ميكند ، بازكردن راهي براي خروج هوا از طريق پنجره و درب اتاق لازم است زيرا ضمن برقراري جريان هواي تازه و جلوگيري از دم كردن هوا، باعث افزايش راندمان پروانه و كاهش مصرف برق ساختمان هم خواهد شد. 

به هر صورت اساس كار كولرهاي آبي ورود هوا از طريق كانال كولر به داخل اتاق و خروج هوا از اطاقها به فضاي بيرون است (يعني ايجاد يك سيكل يا دالان هوايي) و بستن مطلق منافذ اتاق‌ها ، به سه دليل بالا ، به هيچ‌وجه صحيح  و سلامت محور نيست.

١٠ ))) سرويس و شستن نمك‌هاي موجود در منافذ درب‌‌هاي مشبك اهني كولرهاي ابي (محل نصب پوشال‌ها) لازم است زيرا ، اولا از پوسيدگي فلز مذكور جلوگيري مينمايد ، دومآ حجم ورودي هوا و نهايتا هوادهي و راندمان كولر را بالا خواهد برد ، سومآ در تقسيم رطوبت پوشال‌ها و ايجاد ذرات كوچكتر اب تاثيرگذار است ، چهارمآ از انتقال ذرات ريز نمك همراه با جريان باد به داخل اطاقها جلوگيري مينمايد .

منافذ اب پخش كن يا دوش بالاي پوشال‌ها هم بايد پاك و تميز و عاري از گرفتگي باشد. همچنين هر نوع شيب در كولر يا گرفتگي سوراخ‌هاي آب‌پخش‌كن بالاي پوشال كولرها، باعث كاهش حجم پاشيدن آب روي پوشال‌ها و ورود هواي شستشو داده نشده به داخل ساختمان خواهد شد ، و صد البته ، جريان خنك‌ كردن هوا به طريقه سلامت محور را هم ، دچار مشكل خواهد كرد.

١١ ))) عواملي همچون طول متراژ و شكل مقطع كانال‌هاي انتقال هوا در كولرهاي آبي و نيز نصب عمودي و يا افقي و يا شيبدار ان ، و درصد سهم خط كانال كولر از حالت عمودي به ساير حالتها ، نقش مهمي در راندمان كار كولرهاي ابي دارند. 

همچنين موضوع عايق‌كاري كانال‌هاي مجاور نور آفتاب نيز قابل چشم‌پوشي نيست. 

اما مهمترين موضوعي كه كمتر به ان توجه ميشود ، ميزان سلامتي محيط داخلي كانالهاي كولر است ، بايد در نظر داشته باشيد كه كانال‌هاي كنج دار ، چهارگوش ، پر پيچ‌وخم و طولاني كولرهاي آبي به همان اندازه كه موجب افت فشار و راندمان كولر مي‌شوند، به همان اندازه و مهمتر از آن منجر به افزايش ريسك انباشت قارچ و ميكروب در جداره داخلي كانال ميشود.  

سالم‌ترين شكل كانال‌كشي كولرهای آبی ، حتي المقدور غيرافقي ، بدون گوشه و بدون انشعاب بودن آن است. اگر كانالهاي كولر شما، بيش از ١٥ تا ٢٠ درصد از طول خود را غير عمودي طي كرده باشد ، داراي مشكل سلامتي بوده و در داخل كانالهاي كولر ، فضاي پاك و سالم قابل قبولي را ندارد

در چنين وضعيتي ، شما میتوانید ساليانه و قبل از راه اندازي و استفاده از كولر آبي، چند قطره از انواع ضدعفوني‌كننده‌هاي مجاز پزشكي (نظير دنتول) را به آب داخل محفظه كولر آبي خود اضافه کنيد و به مدت 15 دقيقه، كولر‌آبي را با اين مخلوط كار بيندازيد تا ضمن ضدعفوني شدن بدنه داخلي كولر آبي و پوشال‌هاي جديد از انواع قارچ و ميكروب، داخل غشاي كانال‌ها و نقاط كور انشعاب كانال را هم ضدعفوني و ميكروب‌كشي نماید . پر واضح است كه در تمام مدت ميكروب كشي كانالها ، هواي خروجي از دريچه ها بايستي حتما به خارج از فضاي بسته محيط  ، هدايت ، و براي سلامتي افراد سالمند و كودكان و بيماران ، اقدامات پرهيزي مناسب را منظور نماييد.

١٢ ))) لزومي ندارد همیشه و به طور دایم ، هواي تمام نقاط داخل ساختمان ، به يك اندازه ثابت با كولر خنك شود. براي راندمان بهتر كولرهاي آبي، بهتر است از امكانات كاهش يا افزايش ميزان خروج هوا از دريچه ها و همچنين امكان انتخاب جهت‌دهي براي خروج هوا از دهانه دريچه هاي نصب شده در انتهاي خط كانال كولر استفاده كنيد. 

عاقل‌ترين مصرف‌كننده‌هاي كولرهاي آبي كساني هستند كه همواره در طول روز و هفته ، از امكان باز و بسته كردن دريچه‌هاي خروجي هوا ، براي تنظيم هواي مورد نياز در اتاق‌هايي كه خنك سازي انها مهمتر است ، با برنامه اي مشخص ، بهره مي‌برند. 

اين درست نيست كه سال به سال تنظيمات دريچه كولر را تغيير ندهيد. ايا واقعا حضور و يا عدم حضور ، همچنين ، دماي مورد نياز هر سليقه اي از مصرف‌كنندگان ، در طول روز و شب در هر جاي اتاق و ساختمان براي شما يكسان بوده است؟

١٣ ))) اگر فقط يك بار ، در هر يك از اطاقهاي محل زندگي يا كار ، يا مهمتر از انها ، موارد خاصي نظير محل بستري بيمار و يا اطاقهاي عمل و يا محل نگهداري انواع دستگاههاي حساس نظير سرورها و هاب هاي كامپيوتري و امثالهم ، اراده كرده و پيچ هاي دريچه هواكش خروجي كولر آبي خود را ، باز نموده و دريچه مذكور را از محل خود خارج و براي نظافت پشت ظاهر سفيد و براق ان را ، ملاحظه كرده باشيد، هرگز در سرويسهای  سالانه کولر های آبی ، بدون شستشوي كامل دريچه تنظيم هوا، كولر را آماده به كار نخواهيد نمود . 

براي حفظ سلامتي هواي مصرفي خود و اطرافيانتان ، حداقل يك بار در سال اين كار را انجام دهيد تا ميزان آلودگي‌ها ، چربي و گرد و خاك پشت اين دريچه‌ها را كه در نهايت ، وارد ريه‌هاي‌تان خواهد شد ، را٬ كاهش دهيد.

١٤ ))) چنانچه در ساختمان‌هاي چندساله سكونت داريد ، بهتر است محل قرار گرفتن كولرابي در پشت‌بام را مورد بررسي مجدد و احيانآ  بازنگري جدي قرار دهيد. اگر مدت‌ها پيش كولر آبي شما در جاي خوبي قرار داشته است، معلوم نيست امروز هم همين‌طور باشد. 

همچنين ، اگر به تازگي در حال اجراي ساختمان هستيد ، مستحضر باشيد ، مواردي كه در عملكرد سالم كولرهاي ابي موثر بوده و احتمالا بر راندمان برق مصرفي هم تاثير خواهد داشت عبارتند از:

الف)) اطراف كولر ابي بايستي جريان هوايي مناسبي  وجود داشته باشد. ارتفاع ساختمان‌هاي مجاور، فاصله مطلوب كولرها از هم ، فاصله آنها از محل ديوارهاي جانبي نظير خرپشته راه پله و اطاقك اسانسور ،  و بالاخره ، فاصله مناسب كولر آبي از كف‌ پشت‌بام در مقايسه باارتفاع ديوارهاي دست انداز پشت بام ، در تشديد و يا تضعيف جريان هوايي براي عملكرد مناسب كولرهاي ابي موثر هستند. 

ب)) بهتر است محل كولر آبي را از خروجي ونت ها و دودكش‌ها و هواكش‌هاي اطراف كه محل خروج هواي آلوده يا گرما هستند (توالت، آبگرمكن، حمام....) حتي‌المقدور دور كنيد. اين فاصله احتياطي بايستي هم در ارتفاع و هم در جناحين نسبت به خروجي هواكشها مراعات گردد.

پ)) پيشنهاد مي‌شود با توجه به جهت باد و موضع ساختمان‌هاي اطراف نسبت به جريان هوا، محل نصب كولر آبي را متناسب با دهانه خروج كانال كولر و جهت باد پشت‌بام در نظر بگيريد تا كولر بهترين راندمان را داشته باشد .

ت)) در تجارب شخصي براي نگارنده ، بخصوص در محله هاي متراكم شهري ، نظير تهران ، كه قواره زمينها كوچك و ارتفاع ساختمانهاي مجاور تقريبا يكدست خواهد بود و ارتفاع دست اندازهاي پشت بامها هم مهمترين مانع براي رسيدن جريان هوايي به كولرهاي ابي متعدد روي پشت بامها ، با انتقال چند كولر ابي به بالاي سقف خرپشته (البته با توجه به محل رايزر كانال كولرها) ضمن بالابردن ضريب سلامت و پاكي هواي كولرهايي كه به تراز بالاتر منتقل شده اند ، سقف پشت بام اصلي را هم كمي فراخ تر نموده و امكان جاگذاري مناسب ساير كولرهاي ابي را نيز فراهم مينماييد . البته امكان سرويس كولرهاي بالاي خرپشته نيز با تعبيه نردبان استخري ميسر ميشود.

ث)) در محلهايي كه نميتوان از سايه مناسب و دايمي براي كولرهاي ابي استفاده نمود ، ايجاد سايه‌بان در بالاي كولر آبي (در صورت نبستن راه رسيدن هواي اطراف) ضمن انكه ، از داغي و ايجاد بخار اب متصاعد شده و بوي پوشالها ، ميكاهد ،  در هزينه‌هاي برق مصرفي ساختمان نيز اثر كاهشي دارد.

١٥ ))) زمان و ساعت شروع استفاده از كولر ابي نيز در راندمان و سلامت  هواي توليد شده توسط كولر آبي موثر است. در اوج ساعات تابش خورشيد، روشن كردن كولر آبي يعني دميدن هواي گرم و گازهاي داخل محفظه كولر به داخل اتاق‌ها.  بهتر است قبل از ساعت‌هاي اوج تابش نور خورشيد، كولر آبي روشن شده  و مورد استفاده قرار گيرد تا بتواند در ساعت اوج تابش خورشيد مقداری داخل محفظه خود را نيز خنک کرده باشد . در غیر اینصورت و با روشن کردن  کولر در اوج ساعات تابش خورشید ، شايد در مصرف برق صرفه جويي كرده باشيد ، اما انتظار استنشاق تهويه مطبوع و مناسبی را حداقل در ساعت اولیه كار دستگاه نداشته باشید .

١٦ ))) در چند تجربه شخصي بدليل درخواست دوستان ، براي رهايي از الودگي هاي ريزگردي هوا براي چند بيمار تنفسي در انديمشك و كرمان و تهران (به جهت انتظار از تخصص بيمارستانسازي) با ترفندهايي ، موفق به توليد هوايي با كمترين ريزگرد و بسيار پاكتر از محيط مشابه گرديديم ؛

 شما ميتوانيد با باز گذاردن دائمي پمپ اب كولر ابي خود ، براي تمام ساعات شبانه روز ، چه ساعاتي كه دينام فلكه هوارساني روشن باشد و چه زماني كه دينام هوا رساني خاموش باشد ، علاوه بر جلوگيري از ورود هواي شستشو نشده به داخل محفظه كولر ، با استفاده از جريان طبيعي كوچك هواي داخل كولر ، ضمن پالايش و خنك سازي دائمي هوا ، در هر لحظه كه اراده نموديد ، هواي خنك و شستشو شده را استفاده نماييد . هوايي كه حتي يك لحظه هم شستشوي ان تعطيل نشده و بسيار پاك تر از روش معمول است.

يادمان باشد هميشه صرفه جويي در مصرف برق با سلامت محور بودن فعاليتهايمان منطبق نيستند ، در مواقعي سلامتي مهمتر از صرفه جويي است. 

 ١٧ ))) نوستالژي صداي خرخر كولر ابي در ظهرهاي تابستاني دهه چهل و پنجاه ، جزو معدود مواردي است كه در دهه هشتاد و نود نيز همچنان از بين نرفته است.

آلودگي صوتي در كولرهاي آبي موضوع مهم اما ساده اي است كه منشاء آن يا در عملكرد دينام و تسمه پروانه است يا در عملكرد پمپ آب. 

با سرويس به موقع و رگلاژ محور دينام با خورشيدي فلكه هوارساني ، و نيز تميز كردن توري قبل از پمپ اب  و تنظيم زاويه و ارتفاع پمپ اب ، همچنين روغنكاري بلبرينگها ، مهار اين دو آلودگي صوتي امكانپذير خواهد بود. 

از طرفي ديگر ، يكي از كاركردهاي مهم اتصال برزنتي كولر آبي به كانال‌هاي پشت‌بام ، جلوگيري از انتقال لرزش بدنه و آلودگي صوتي به شبكه كانالها و نهايتأ داخل ساختمان است. 

بهتر است موضوع رسيدگي و احتمالا تعويض برزنتهاي الوده يا شكافته را در سرويس‌هاي دوره‌اي كولرهاي آبي بيشتر مدنظر قرار دهيد تا هواي سالم‌تري به داخل ساختمان تزريق شود

١٨ ))) موضوع كولرهاي سلولزي ، از موارد جنجال برانگيزي است كه كمتر كارشناسي حوصله درگيري با حواشي ان را دارد ، اما از انجا كه محور مباحث ما سلامتي انسان است ، ناگزير فقط به دو موردي كه سلامت انسان را به خطر مياندازد اشاره ميكنيم.

تفاوت عمده در كولرهاي مشهور به سلولزي ، بحث تعويض پوشال ها با ورق كاغذهاي مخصوص ، وديگري ، جايگزيني بعضي قطعات فلزي كولر با انواع فايبر گلاس و يا پلاستيك هاي ديگر است .

 البته اين نوع كولرها با تبليغات ، روزگاري فروش خوبي هم داشته اند ، اما ، نميتوان انها را بدليل صرفه اقتصادي ، سلامت محور هم تلقي كرد ، زيرا :

الف)) موضوع ماندگاري انواع قارچها و باكتريها در ورق هاي سلولزي در محيط رطوبت و گرما ، از نظر سلامتي بشدت زير سوال بوده و مواردي كه استفاده كنندگان از اين نوع كولرها دچار ناراحتي تنفسي بوده اند ، بدفعات مشاهده شده است كه البته با تعويض كولر مذكور بهبودي حاصل شده است.

ب)) استفاده از انواع پلاستيك و فايبر گلاس وقتي كه ساعتها در زير افتاب بوده و تصعيد گاز از انها مسلم و محرز است ، در شرايطي خطرناكتر هم ميشود كه ، هواي مخلوط با اين گازها را از محفظه كولر به داخل يك فضاي بسته پمپاژ ميكنيد تا مورد استفاده انساني قرار گيرد ، اين واقعيت تلخ عملكرد كولرهاي غير فلزي است كه از نظر سلامتي بشدت زير سوال است  (بوي بد شيميايي در افتاب ظهرگاهي در فضاهايي كه از اين نوع كولرها استفاده مينمايند ، حاكي از وجود پي.پي.ام قابل توجهي از تصعيد گاز شيميايي از اين قطعات شيميايي غيرفلزي است) 

پ)) دقت بفرماييد كه انواع كولرهاي ابي غير سنتي ،  اعم از سلولزي يا فايبر گلاسي و غيره ، درست مثل فرق لامپهاي رشته اي سنتي با انواع لامپهاي كم مصرف ، اگر چه صرفه جويي هاي كلان كشوري دارند ، اما از نظر سلامت محوري ، بدون ترديد قابل رقابت با نمونه سنتي نبوده و جايگزين خوبي نيستند.

١٩ ))) در نهايت و بعنوان نتيجه گيري عرض ميكنم كه ، تهويه هواي خوب براي يك فضا بايستي 3 ويژگي داشته باشد : 

- امكان ورود هواي تازه كه حامل اكسيژن جديد باشد 

- دماي كمتر از اقليم منطقه كه مطلوب باشد

- كاهش يا افزايش رطوبتي كه مناسب با اقليم منطقه و نياز انسان باشد

 لذا ؛ 

اگر ميخواهيد يك وسيله جديد سرمايشي براي محل سكونت يا كار خود انتخاب كنيد، پس از بررسي محل و اقليم خودتان، براي فراهم سازی 3 عامل بالا ، به توصيه هاي ذيل  نيز حداقل به اندازه مسائل اقتصادي يا مد و تبليغات توجه كنيد. 

الف-) ايا كولر كانديد شده ، توان انتقال هواي تازه حامل اكسيژن به داخل فضاي اتاق را دارد ، يا صرفا همان هواي موجود در اتاق را بارها مورد استفاده مجدد قرار ميدهد(دقت بفرماييد فيلتر كردن هوا ، در بهترين شرايط ، فقط عمل تميز كردن هوا را انجام ميدهد و توان اضافه كردن اكسيژن جديد را ندارد).

ب -) ايا كولر كانديد شده ، توانمندي شستشوي هواي منطقه از ريزگردها را دارد يا اينكه اصلا مكانيزمي براي شستشوي هواي تازه و ورود ان به فضاي اتاق را نداشته و فقط هواي داخل اتاق را به چرخش در مياورد؟

ج -) ايا منطقه و اقليم شما رطوبت اضافي دارد يا كسري رطوبت در هوا؟ اگر رطوبت اقليم شما زياد است سراغ كولر ابي نرويد ، ولي اگر رطوبت اقليم شما كم و شما در منطقه غير ساحلي زندگي ميكنيد ، فقط كولر ابي است كه ميتواند با تزريق رطوبت مناسب ، به سلامت ريه و پوست و چشم و ... شما كمك كند.

يادتان باشد اگر يكي از عوامل را فداي ديگري كنيد، اين چشم‌پوشي در درازمدت براي سلامت شما و اطرافيانتان گران تمام خواهد شد